Günümüzde bireylerin iş hayatında, seyahatlerinde ve çeşitli resmi işlemlerde “sabıka kaydı” olarak bilinen adli sicil kayıtları büyük önem taşımaktadır. Hakkında mahkumiyet kararı verilmiş bir kişinin bu kaydı, bazı hak ve özgürlüklerin kısıtlanmasına veya toplumsal hayatta zorluklarla karşılaşmasına neden olabilir. Ancak Türk hukuku, belirli şartlar altında adli sicil kayıtlarının silinmesine olanak tanımaktadır. Bu süreç, bireylerin topluma yeniden kazandırılması ve geçmişteki hataların olumsuz etkilerinden arındırılması amacını taşır.
Bu makalede, adli sicil kaydının ne olduğunu, hangi durumlarda silinebileceğini, adli sicil ve adli sicil arşiv kaydı arasındaki farkı, silme şartlarını, başvuru süreçlerini ve “memnu hakların iadesi” kavramını detaylıca ele alacağız. Amacımız, adli sicil kaydının silinmesi konusunda doğru ve eksiksiz bilgi sunarak, hak sahiplerinin bu süreçte doğru adımları atmalarına yardımcı olmaktır.
Adli Sicil Kaydı Nedir?
Adli sicil kaydı, bir kişinin kesinleşmiş ceza mahkumiyetlerinin (hapis cezası, adli para cezası vb.) ve bunlara bağlı güvenlik tedbirlerinin devlet tarafından tutulduğu resmi kayıttır. Bu kayıtlar, Adalet Bakanlığı’na bağlı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü tarafından tutulur. Adli sicil kaydı, kişinin “sabıka kaydı” olarak da bilinir ve kamu kurumları veya özel kuruluşlar tarafından yapılan araştırmalarda kişinin ceza geçmişini gösterir.
Adli sicil kaydı, iki ana bölümden oluşur:
- Adli Sicil Kaydı (Sabıka Kaydı): Kişinin hakkında verilmiş olan ve infazı tamamlanmamış veya belirli şartları oluşmamış mahkumiyetlerin yer aldığı kayıttır. Bu kayıt, genellikle iş başvurularında, ehliyet alımında veya bazı meslekleri icra etme şartlarında olumsuz bir faktör olarak karşımıza çıkar.
- Adli Sicil Arşiv Kaydı: Hakkında mahkumiyet kararı verilen kişinin cezasının infazı tamamlandıktan veya belirli şartlar gerçekleştikten sonra, adli sicil kaydındaki bilgilerin otomatik olarak taşındığı bölümdür. Arşiv kaydı, normal adli sicil kaydına göre daha az kısıtlayıcıdır ancak bazı özel kanunlarda veya Anayasa’nın 76. maddesi (milletvekili seçilme yeterliliği) gibi durumlarda hala önem arz edebilir.
Adli Sicil Kaydının Silinme Şartları (Adli Sicil Kanunu md. 9)
Adli Sicil Kanunu’nun 9. maddesi, adli sicil kaydının silinme şartlarını açıkça düzenlemiştir. Bir kaydın adli sicilden silinerek arşiv kaydına alınması veya doğrudan arşivden de silinmesi farklı şartlara bağlıdır:
A. Adli Sicil Kaydının Silinerek Arşive Alınması İçin Şartlar:
Bir ceza mahkumiyetine ilişkin adli sicil kaydı, aşağıdaki hallerden birinin gerçekleşmesi durumunda Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü’nce silinerek arşiv kaydına alınır:
- Cezanın veya Güvenlik Tedbirinin İnfazının Tamamlanması:
- Hapis cezası varsa, cezaevinde yatış süresinin tamamlanması veya denetimli serbestlik süresinin başarıyla bitmesi.
- Adli para cezası varsa, cezanın tamamen ödenmesi.
- Erteleme kararı varsa, erteleme süresinin iyi halli geçirilmesi ve hükmün ortadan kalkması.
- Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı varsa, denetim süresinin iyi halli geçirilmesi ve hükmün düşmesi.
- Ceza Mahkûmiyetini Bütün Sonuçlarıyla Ortadan Kaldıran Şikâyetten Vazgeçme veya Etkin Pişmanlık: Suçun niteliğine göre şikâyetten vazgeçmenin veya etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanmasının, ceza mahkumiyetini tamamen ortadan kaldırması halinde.
- Ceza Zamanaşımının Dolması: Kanunda belirtilen zamanaşımı sürelerinin geçmesiyle cezanın infaz edilemez hale gelmesi.
- Genel Af: Çıkarılan bir genel af kanunu ile mahkumiyetin tüm sonuçlarıyla birlikte ortadan kalkması.
- İlgilinin Ölümü: Mahkum olan kişinin ölümü halinde, adli sicil kaydı tamamen silinir.
- Fiilin Kanunla Suç Olmaktan Çıkarılması: İşlenen fiil daha sonra çıkarılan bir kanunla suç olmaktan çıkarılırsa, adli sicil kaydı talep aranmaksızın tamamen silinir.
- Beraat veya Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı: Yargılama sonucunda beraat kararı veya ceza verilmesine yer olmadığı kararının kesinleşmesi halinde, adli sicil ve arşiv kaydı tamamen silinir.
B. Adli Sicil Arşiv Kaydının Silinme Şartları (Adli Sicil Kanunu md. 12):
Adli sicil arşiv kaydında bulunan bilgiler, yukarıdaki şartlar oluştuğunda kendiliğinden silinmez, belirli sürelerin geçmesi ve bazı durumlarda “memnu hakların iadesi” kararı alınmasıyla silinir. Bu süreler ve şartlar şunlardır:
- İlgilinin Ölümü: Kişinin ölümü üzerine arşiv kaydı da tamamen silinir.
- Anayasanın 76. Maddesi Kapsamındaki Mahkumiyetler (Milletvekili Seçilme Yeterliliği):
- Kaydın arşive alınma koşullarının oluştuğu tarihten itibaren yasaklanmış hakların geri verilmesi kararı alınması koşuluyla 15 yıl geçmesiyle.
- Yasaklanmış hakların geri verilmesi kararı alınması koşulu aranmaksızın 30 yıl geçmesiyle.
- Anayasa’nın 76. maddesinde yer alan suçlar (terör suçları, yüz kızartıcı suçlar vb.) için belirlenen özel ve uzun silinme süreleridir.
- Diğer Mahkumiyetler Bakımından: (Anayasa’nın 76. maddesi kapsamına girmeyen ve TCK dışındaki kanunlarda hak yoksunluğuna neden olmayan mahkumiyetler)
- Kaydın arşive alınma koşullarının oluştuğu tarihten itibaren 5 yıl geçmesiyle tamamen silinir. Örneğin, taksirli suçlardan mahkumiyet veya bir yıldan az süreli hapis cezasına mahkumiyet veya adli para cezaları genellikle bu kapsama girer.
- Fiilin Kanunla Suç Olmaktan Çıkarılması, Kanun Yararına Bozma veya Yargılamanın Yenilenmesi Sonucu Beraat/Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı: Bu hallerde arşiv kayıtları talep aranmaksızın tamamen silinir.
- Akıl Hastalığı Nedeniyle Hükmedilen Güvenlik Tedbirleri: İnfazının tamamlanmasıyla tamamen silinir.
Önemli Not: Adli para cezası ödenmediği sürece adli sicil kaydında yer almaya devam eder. Para cezası ödendikten sonra sicilden otomatik olarak silinmez, silinme şartları oluşmuş ise ve eksik evrak bulunmuyor ise Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü’ne başvuru yapılması gerekir.
Memnu Hakların İadesi Nedir ve Nasıl Alınır?
Memnu hakların iadesi (yasaklanmış hakların geri verilmesi), bir kişinin ceza mahkumiyeti nedeniyle kaybettiği bazı kamu haklarını (örneğin; seçme ve seçilme hakkı, memur olma hakkı, bazı meslekleri icra etme hakkı gibi) yeniden kazanmasını sağlayan hukuki bir süreçtir. Bu müessese, özellikle Anayasa’nın 76. maddesi kapsamındaki suçlardan mahkum olanlar için adli sicil arşiv kaydının daha erken silinmesinin önünü açar.
Memnu Hakların İadesi Şartları:
- Cezanın Tamamen İnfaz Edilmiş Olması: Kişinin mahkum olduğu hapis veya adli para cezasının eksiksiz olarak yerine getirilmiş olması gerekir.
- İnfazın Tamamlanmasının Üzerinden En Az 3 Yıl Geçmiş Olması: Ceza infaz edildikten sonra (tahliye olduktan sonra) en az 3 yıl geçmesi şarttır.
- Hükümlünün 3 Yıl İçinde Yeni Bir Suç İşlememiş ve Hayatını İyi Halli Sürdürmüş Olması: Bu 3 yıllık süre içinde kişinin kasıtlı yeni bir suç işlememiş olması ve yaşam tarzıyla toplum içinde iyi halini sürdürdüğüne dair mahkemede bir kanaat oluşması gerekir.
Memnu Hakların İadesi Başvurusu:
- Yetkili Mahkeme: Kararı veren mahkemeye veya hükümlünün ikametgahının bulunduğu yerdeki Ağır Ceza Mahkemesi’ne bir dilekçe ile başvurulur.
- Dilekçe İçeriği: Dilekçede, hükümlünün kimlik bilgileri, mahkumiyet kararına ilişkin bilgiler, cezanın infaz edildiği tarihler ve infaz sonrası iyi halli geçirilen süreye ilişkin beyanlar yer almalıdır.
- Değerlendirme: Mahkeme, Cumhuriyet Savcısının görüşünü alır, gerekli araştırmaları yapar ve hükümlünün iyi halini değerlendirerek bir karar verir. Mahkeme, dosya üzerinden veya duruşma yaparak karar verebilir.
- Sonuç: Memnu hakların iadesi kararı, ilgilinin kaybettiği hakları geri kazandırır ve bazı durumlarda adli sicil arşiv kaydının silinme süresini kısaltır (örneğin, Anayasa’nın 76. maddesi kapsamındaki suçlarda 30 yıldan 15 yıla düşürme gibi).
Adli Sicil Kaydının Silinmesi İçin Nereye Başvurulur?
Adli sicil kaydı silme işlemleri için başvurular genellikle Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü’ne yapılır.
- Doğrudan Başvuru: Genel Müdürlüğün Ankara’daki merkezi adresine şahsen veya posta yoluyla dilekçe gönderilebilir.
- E-Devlet Üzerinden Başvuru: Günümüzde, e-Devlet Kapısı (www.turkiye.gov.tr) üzerinden “Adli Sicil Kaydı Silme ve Düzeltme Talebi” hizmeti kullanılarak da başvuru yapılabilir. Bu yöntem, başvuru sürecini kolaylaştırmaktadır.
- Adliyeler: Bulunduğunuz yerdeki adliyelerin Adli Sicil Müdürlükleri veya Cumhuriyet Başsavcılıkları aracılığıyla da başvuru dilekçesi ilgili Genel Müdürlüğe gönderilebilir.
Dilekçede bulunması gerekenler:
- Talepte bulunan kişinin adı, soyadı, T.C. Kimlik numarası ve iletişim bilgileri.
- Silinmesi istenen mahkumiyet kararına ilişkin mahkeme adı, esas ve karar numarası, karar tarihi.
- Cezanın infazının tamamlandığına dair bilgi ve belge (tahliye belgesi, para cezasının ödendiğine dair makbuz vb.).
- Varsa memnu hakların iadesi kararı.
- Talep ve sonuç kısmı (adli sicil kaydının silinerek arşiv kaydına alınması veya arşiv kaydının silinmesi talebi).
Önemli Not: Kurumun iş yükü nedeniyle otomatik silme sistemi her zaman etkin çalışamayabilir. Bu nedenle, yukarıda belirtilen şartlar oluşmuşsa dahi, başvuruda bulunulması sürecin hızlanması açısından tavsiye edilir.
Adli Sicil Kaydının Silinmesinin Hukuki Sonuçları
Adli sicil kaydının silinmesi, kişinin geçmişteki mahkumiyetinden kaynaklanan bazı olumsuz etkileri ortadan kaldırır:
- İş Başvuruları: Birçok özel sektör iş başvurusunda istenen adli sicil belgesinde (sabıka kaydı) bu kayıt görünmez hale gelir.
- Memuriyet: Memuriyet kadrolarına atanmada genellikle “yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymemiş olmak” gibi şartlar bulunur. Adli sicil kaydının silinmesi, bu tür engelleyici durumları ortadan kaldırabilir (Ancak, Anayasa 76. maddesi kapsamındaki suçlar ve memnu hakların iadesi gibi özel durumlar dikkatle incelenmelidir).
- Sosyal Hayat: Kişinin sosyal hayatta ve resmi işlemlerde karşılaştığı zorluklar azalır, toplumla daha kolay entegre olabilir.
- Hak ve Yetkiler: Özellikle memnu hakların iadesi kararı ile bazı kamu hakları yeniden kazanılır.
Adli sicil kaydının silinmesi ve memnu hakların iadesi süreçleri, ilgili kanun maddelerinin ve Yargıtay içtihatlarının detaylıca bilinmesini gerektiren, hassas hukuki süreçlerdir. Eksik veya hatalı başvurular, sürecin uzamasına veya talebin reddedilmesine neden olabilir.
Neka Legal Avukatlık Bürosu olarak, Bursa ceza hukuku avukatı ve İstanbul ceza hukuku avukatı ihtiyaçlarınızda uzman ekibimizle yanınızdayız. Adli sicil kaydınızın silinme şartlarının değerlendirilmesi, gerekli dilekçelerin hazırlanması, ilgili kurumlara başvuru takibi ve memnu hakların iadesi davasının açılması ve takibi konularında profesyonel hukuki danışmanlık ve güçlü temsil hizmeti sunuyoruz.
Geçmişinizdeki hukuki engelleri kaldırmak ve haklarınıza kavuşmak için bize ulaşmaktan çekinmeyin.
