Boşanma süreci, hayatın en zorlu ve duygusal dönemlerinden biri olabilir. Hukuki karmaşıklığı, tarafların duygusal yoğunluğu ve geleceğe dair belirsizlikler, süreci daha da zorlaştırır. Boşanma davaları, nafaka, velayet, mal paylaşımı gibi birçok farklı hukuki konuyu içinde barındırdığı için, sürece başlamadan veya süreç sırasında akıllarda birçok soru işareti oluşması doğaldır.
Bu rehberde, boşanma davalarında sıkça karşılaşılan temel sorulara ve bu soruların hukuki cevaplarına yer verilecektir. Amacımız, boşanma sürecindeki bireylerin akıllarındaki soru işaretlerini gidererek, haklarını daha iyi anlamalarına ve bu zorlu dönemi daha bilinçli bir şekilde yönetmelerine yardımcı olmaktır.
Genel Sorular
1. Boşanma Davası Nasıl Açılır?
Boşanma davası, görevli ve yetkili mahkemeye bir boşanma dilekçesi sunularak açılır.
- Görevli Mahkeme: Boşanma davalarında görevli mahkeme Aile Mahkemeleridir. Aile Mahkemesi bulunmayan yerlerde ise Asliye Hukuk Mahkemeleri Aile Mahkemesi sıfatıyla bakar.
- Yetkili Mahkeme: Yetkili mahkeme genellikle eşlerden birinin yerleşim yeri mahkemesi veya son altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir.
- Dilekçe: Boşanma dilekçesinde, davacı ve davalının kimlik bilgileri, evlilik bilgileri, boşanma nedeni (Türk Medeni Kanunu’nda sayılan boşanma sebepleri), talep edilen nafaka, velayet, tazminat ve mal paylaşımı gibi hususlar açıkça belirtilmelidir.
2. Anlaşmalı Boşanma Nedir? Şartları Nelerdir?
Anlaşmalı boşanma, tarafların boşanmanın tüm hukuki sonuçları (velayet, iştirak nafakası, yoksulluk nafakası, maddi/manevi tazminat, mal paylaşımı, ziynet eşyaları vb.) üzerinde karşılıklı olarak anlaştıkları ve bu anlaşmayı bir boşanma protokolü ile mahkemeye sundukları boşanma türüdür.
- Şartları:
- Evliliğin en az bir yıl sürmüş olması.
- Tarafların boşanmanın tüm sonuçları üzerinde anlaşmış olmaları.
- Tarafların mahkemeye birlikte başvurması veya birinin başvurusunu diğerinin kabul etmesi.
- Hakimin, protokolü onaylaması ve tarafları şahsen dinlemesi. Hakim, protokolde tarafların menfaatlerine aykırı gördüğü hususlarda değişiklik yapılmasını isteyebilir.
3. Çekişmeli Boşanma Nedir? Sebepleri Nelerdir?
Çekişmeli boşanma, tarafların boşanma konusunda veya boşanmanın fer’i nitelikteki sonuçları (nafaka, velayet, tazminat, mal paylaşımı vb.) üzerinde anlaşamadıkları boşanma türüdür. Bu tür davalarda, iddia ve ispat yükü davacıdadır.
- Sebepleri (Türk Medeni Kanunu’nda Sayılan Boşanma Nedenleri):
- Zina: Eşlerden birinin evlilik dışı cinsel ilişkisi.
- Hayata Kast, Pek Kötü Muamele veya Onur Kırıcı Davranış: Eşlerden birinin diğerinin hayatına kastetmesi, ona kötü muamelede bulunması (fiziksel veya psikolojik şiddet) veya onur kırıcı davranışlarda bulunması.
- Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme: Eşlerden birinin yüz kızartıcı bir suç işlemesi veya haysiyetsiz bir yaşam tarzı sürdürmesi.
- Terk: Eşlerden birinin ortak hayatı terk etmesi ve bu terkin en az altı ay sürmesi.
- Akıl Hastalığı: Eşlerden birinin iyileşme imkanı bulunmayan bir akıl hastalığına yakalanması ve bu durumun ortak hayatı çekilmez hale getirmesi.
- Evlilik Birliğinin Sarsılması (Şiddetli Geçimsizlik): En yaygın boşanma sebebidir. Evlilik birliğinin ortak hayatı sürdürmeleri kendilerinden beklenmeyecek derecede temelden sarsıldığının ispatı.
- Fiili Ayrılık Nedeniyle Boşanma (TMK md. 166/son): Evlilik birliğinin sarsılması nedeniyle açılan davanın reddedilmesinden itibaren üç yıl süreyle eşlerin ayrı yaşamaları durumunda, eşlerden birinin başvurusu üzerine evlilik birliği kendiliğinden sona ermiş sayılır.
4. Boşanma Davası Ne Kadar Sürer?
Boşanma davalarının süresi, davanın türüne, mahkemenin iş yüküne, delil toplama sürecine ve tarafların tutumuna göre değişiklik gösterir.
- Anlaşmalı Boşanma Davaları: Genellikle 1-3 ay gibi kısa bir sürede sonuçlanır. Hatta bazı mahkemelerde tek celsede bile bitebilir.
- Çekişmeli Boşanma Davaları: Uzun sürebilir. Ortalama olarak 1-3 yıl sürebilmekle birlikte, temyiz süreçleri de dahil edildiğinde bu süre daha da uzayabilir (3-5 yıl). Delil toplama, tanık dinleme, bilirkişi incelemesi, istinaf ve temyiz süreçleri süreyi etkileyen başlıca faktörlerdir.
5. Boşanma Davasında Deliller Nelerdir?
Çekişmeli boşanma davalarında, iddiaların ispatı büyük önem taşır. Kullanılabilecek başlıca deliller şunlardır:
- Tanık beyanları
- WhatsApp, SMS, e-posta yazışmaları (hukuka uygun yollarla elde edilmiş olmalı)
- Sosyal medya paylaşımları (hukuka uygun yollarla elde edilmiş olmalı)
- Fotoğraf ve video kayıtları (hukuka uygun yollarla elde edilmiş olmalı)
- Banka kayıtları, HTS kayıtları (mahkeme kararıyla)
- Uzman raporları (psikolog, pedagog vb.)
- Emniyet kayıtları, doktor raporları
- Yemin, keşif, isticvap gibi diğer yasal deliller.
Önemli Not: Hukuka aykırı yollarla elde edilen deliller (örn: eşin bilgisi dışında gizlice kaydedilen ses/video kayıtları, eşin telefonunu karıştırarak elde edilen veriler) mahkeme tarafından delil olarak kabul edilmez.
Velayet ve Nafaka Soruları
6. Velayet Nedir? Kime Verilir?
Velayet, küçüklerin şahıslarına ve mallarına ilişkin hak, yetki ve ödevleri kapsar. Boşanmada velayet, çocuğun üstün yararı ilkesine göre belirlenir.
- Velayetin Verilme Kriterleri:
- Çocuğun yaşı, cinsiyeti, eğitim durumu, özel ihtiyaçları.
- Ebeveynlerin ekonomik ve sosyal durumları, yaşam koşulları, çocuğa gösterebilecekleri ilgi.
- Çocuğun görüşü (özellikle 8 yaş ve üzeri çocukların görüşü alınır).
- Çocuğun alışmış olduğu çevre ve düzen.
- Pedagog veya psikolog raporları.
- Ortak Velayet: Türk hukukunda yeni bir kavram olmamakla birlikte, uygulaması giderek yaygınlaşan ortak velayet, çocuğun velayetinin hem anneye hem de babaya birlikte verilmesi anlamına gelir. Bu durumda, çocuğun önemli kararlarında (eğitim, sağlık vb.) her iki ebeveyn de söz sahibi olur. Ortak velayetin kabulü için tarafların bu konuda anlaşmış olmaları ve işbirliği yapabilecek durumda olmaları aranır.
7. Nafaka Çeşitleri Nelerdir?
Boşanma davalarında talep edilebilecek başlıca nafaka çeşitleri şunlardır:
- Tedbir Nafakası: Boşanma davası devam ederken, dava süresince eşin ve/veya müşterek çocukların geçimini sağlamak amacıyla mahkemece hükmedilen nafakadır. Dava açıldığı andan itibaren talep edilebilir.
- Yoksulluk Nafakası: Boşanma kararı kesinleştikten sonra, boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek olan eşin (kusuru daha ağır olmamak kaydıyla) diğer eşten talep edebileceği nafakadır. Süreli veya süresiz olarak hükmedilebilir.
- İştirak Nafakası: Boşanma kararı kesinleştikten sonra, velayeti kendisine verilmeyen eşin, müşterek çocuğun bakımı ve eğitimi giderlerine katılmak üzere velayeti alan eşe ödediği nafakadır. Çocuğun ergin (18 yaş) olmasına kadar devam eder. Çocuk ergin olduktan sonra eğitimine devam ediyorsa, yardım nafakası talep edebilir.
- Yardım Nafakası: Altsoy (çocuk) ve üstsoy (anne-baba) arasındaki yardımlaşma yükümlülüğüdür. Boşanmadan bağımsız olarak da talep edilebilir.
8. Nafaka Miktarı Nasıl Belirlenir?
Nafaka miktarı, tarafların ekonomik ve sosyal durumları, müşterek çocukların ihtiyaçları, nafaka yükümlüsünün ödeme gücü ve nafaka alacaklısının ihtiyaçları gibi faktörler dikkate alınarak hakim tarafından takdiren belirlenir. Yargıtay, nafaka miktarının belirlenmesinde hakkaniyet ve orantılılık ilkelerine vurgu yapar.
Mal Paylaşımı ve Tazminat Soruları
9. Boşanmada Mal Paylaşımı Nasıl Yapılır?
Türk Medeni Kanunu’nda (TMK) 2002 yılında yapılan değişiklikle, yasal mal rejimi olarak edinilmiş mallara katılma rejimi benimsenmiştir. Eğer eşler evlilik sözleşmesiyle başka bir mal rejimini seçmemişlerse, bu rejim uygulanır.
- Edinilmiş Mallar: Evlilik birliği içinde eşlerin karşılığını vererek edindikleri mallardır (örn: maaşla alınan ev, araba, bankadaki birikimler). Bu mallar üzerinde eşlerin yarı yarıya hak sahibi olduğu kabul edilir.
- Kişisel Mallar: Eşlerden birinin evlenmeden önce sahip olduğu mallar, miras yoluyla veya karşılıksız kazanım yoluyla edindiği mallar, manevi tazminat alacakları ve kişisel kullanıma ait eşyalar (giyim, takı vb.) kişisel mal sayılır ve mal paylaşımına dahil edilmez.
- Değer Artış Payı ve Katılma Alacağı: Mal paylaşımında her bir eş, diğer eşin edinilmiş mallarının yarısı üzerinde katılma alacağı hakkına sahiptir. Ayrıca, bir eşin diğer eşin kişisel malına yaptığı katkılar (örneğin, babasından miras kalan eve yapılan masraflar) için değer artış payı alacağı talep edebilir.
- Ziynet Eşyaları: Nişan ve düğünde takılan ziynet eşyaları, aksi ispatlanmadıkça kadına ait kişisel mal sayılır. Boşanma durumunda kadın, bu ziynet eşyalarının iadesini veya bedelini talep edebilir.
10. Maddi ve Manevi Tazminat Nedir? Şartları Nelerdir?
- Maddi Tazminat: Boşanma yüzünden mevcut veya beklenen menfaatleri zedelenen ve boşanmada kusuru daha az olan veya hiç kusuru bulunmayan tarafın, diğer eşten talep edebileceği tazminattır. Tazminat miktarı, zarar gören eşin maddi kaybı ve diğer eşin kusur oranına göre belirlenir.
- Manevi Tazminat: Boşanmaya neden olan olaylar yüzünden kişilik hakları saldırıya uğrayan, ruhsal acı ve üzüntü duyan tarafın, diğer eşten talep edebileceği tazminattır. Kusuru daha ağır olan eşten talep edilir. Manevi tazminatın miktarı, tarafların sosyal ve ekonomik durumları, kusur oranı ve olayın niteliği gibi faktörler dikkate alınarak belirlenir.
- Şartlar: Hem maddi hem de manevi tazminat için tazminat talep eden tarafın, diğer eşten daha az kusurlu veya kusursuz olması ve boşanmaya neden olan olaylarda kusurlu olan eşin bulunması şarttır.
Diğer Sık Sorulan Sorular
11. Boşanma Sürecinde Soyadı Değişikliği Nasıl Olur?
Boşanma kararı kesinleştikten sonra, kadın, kural olarak evlenmeden önceki soyadını geri alır. Ancak, boşandığı eşinin soyadını kullanmakta menfaati bulunduğunu ve bu durumun eski eşine zarar vermeyeceğini ispatlaması halinde, mahkemeden eşinin soyadını kullanmaya devam etme izni talep edebilir. Bu talep, boşanma davası içinde veya boşanma kararının kesinleşmesinden sonra ayrı bir dava ile yapılabilir.
12. E-Devlet Üzerinden Boşanma Davası Açılır mı?
Hayır, e-Devlet üzerinden doğrudan boşanma davası açılamaz. Dava dilekçesi ve ekleri ile birlikte yetkili Aile Mahkemesi’ne (veya Asliye Hukuk Mahkemesi’ne) başvurmak gerekmektedir. Ancak, e-Devlet üzerinden dava takip bilgileri sorgulanabilir, duruşma günleri öğrenilebilir ve dava dosyasına ilişkin bazı belgelere erişilebilir.
13. Avukat Tutmak Zorunlu Mu?
Boşanma davalarında avukat tutmak zorunlu değildir. Taraflar davalarını kendileri de takip edebilirler. Ancak, boşanma davaları hukuki bilgi ve deneyim gerektiren karmaşık süreçlerdir. Nafaka, velayet, tazminat ve özellikle mal paylaşımı gibi konularda hak kaybına uğramamak, sürecin hızlanmasını sağlamak ve adil bir sonuca ulaşmak adına alanında uzman bir boşanma avukatından hukuki destek almak şiddetle tavsiye edilir.
Boşanma süreçleri, sadece hukuki değil, aynı zamanda psikolojik ve finansal yönleriyle de bireyleri derinden etkileyen süreçlerdir. Bu zorlu dönemi en az zararla atlatmak ve haklarınızı eksiksiz bir şekilde korumak, profesyonel hukuki destek ile mümkündür.
Neka Legal Avukatlık Bürosu olarak, Bursa boşanma avukatı ve İstanbul boşanma avukatı ihtiyaçlarınızda uzman ekibimizle yanınızdayız. Anlaşmalı veya çekişmeli boşanma davalarınızın her aşamasında hukuki danışmanlık, dilekçe ve protokol hazırlanması, delil toplama, duruşmalarda temsil ve karar sonrası süreçlerin takibi konularında profesyonel hizmet sunuyoruz.
Boşanma sürecinde aklınızdaki tüm sorular için bize ulaşmaktan ve hukuki destek almaktan çekinmeyin.
